سینمای ایران همواره یکی از عرصههای مهم در بیان دغدغههای اجتماعی، انسانی و معنوی بوده است. در میان ژانرهای مختلف سینمایی، آثاری که به موضوع تحول و تغییر درونی و توبه شخصیتها میپردازند، جایگاه ویژهای دارند؛ چرا که این موضوع نه تنها بازتابی از مسائل فردی است، بلکه ریشه در فرهنگ و مذهب مردم ایران دارد. توبه و بازگشت به راه درست، مفهومی است که در ادبیات دینی و عرفانی ایران بارها مطرح شده و سینما به عنوان آینهای از جامعه، این موضوع را به شیوهای تصویری و ملموس به نمایش گذاشته است. در این میان، فیلم «صبح اعدام» به کارگردانی بهروز افخمی که توسط حوزه هنری انقلاب اسلامی ساخته شده نمونهای برجسته و عمیق در پرداخت به تحول شخصیت است. علاوه بر «صبح اعدام»، حوزه هنری به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی مهم کشور، در تولید آثاری که به تحول و بازگشت شخصیتها میپردازند نیز سهم قابل توجهی داشته است. فیلمهایی چون «خیلی دور خیلی نزدیک» ساخته رضا میرکریمی، که روایت انسانی از کشمکشهای درونی و جستجوی معنایی نو را به تصویر میکشد، و دو اثر «بایکوت» و «توبه نصوح» به کارگردانی محسن مخملباف، که هر کدام به شیوهای خاص به موضوع تحول شخصیت و بازگشت به مسیر درست میپردازند، نمونههای درخشان این نوع سینما هستند. به مناسبت اکران فیلم «صبح اعدام»، تازهترین اثر بهروز افخمی، مروری داریم بر دیگر فیلمهای حوزه هنری که به تغییر و تحول درونی شخصیتها پرداختهاند.
صبح اعدام (بهروز افخمی)
فیلم «صبح اعدام» به کارگردانی بهروز افخمی و تولید حوزه هنری، برشی از لحظات پایانی زندگی طیب حاج رضایی و اسماعیل رضایی را در صبح روز ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به تصویر میکشد. داستان فیلم در بازه زمانی ۵ تا ۶:۳۰ صبح همان روز روایت میشود؛ زمانی که این دو مبارز پس از قیام خونین ۱۵ خرداد به اتهام مبارزه با رژیم پهلوی، محکوم به اعدام شدهاند.
فیلم با تمرکز بر فضای درونی شخصیتها، تحول طیب حاج رضایی را به نمایش میگذارد؛ از مردی که روزگاری در محلههای جنوب تهران و در زورخانهها شناخته میشد و زندگی جاهلی داشت، به فردی مؤمن و مصمم در مسیر انقلاب تبدیل شد. طیب که ابتدا از حامیان رژیم شاه بود، در مسیر آشنایی با نهضت امام خمینی(ره) تغییر کرد و در نهایت با شجاعت و صداقت از ایمان خود دفاع کرد تا پای جان ایستاد.
«صبح اعدام» فیلمی تأثیرگذار است که هم لحظات آخر زندگی این شهید بزرگ را به تصویر میکشد و هم نمایشگر تحول روحی و معنوی یک انسان است که انتخاب حق را بر هر چیز ترجیح داد. این اثر هنری، یادآور فداکاریها و ایثارهای شهدای انقلاب اسلامی است و در یادها باقی خواهد ماند.
توبه نصوح (محسن مخملباف)
فیلم «توبه نصوح» به کارگردانی محسن مخملباف، داستان لطفعلیخان، کارمند بانکی است که پس از سکته و مرگ موقت، با بازگشت به زندگی، تصمیم میگیرد از همه کسانی که به نوعی با او در ارتباط بودهاند، حلالیت بطلبد. این تصمیم، او را با واقعیت تلخ و دشوار پذیرش توبه مواجه میکند؛ چرا که توبه حقیقی نه تنها نیازمند پشیمانی قلبی، بلکه مستلزم جبران عملی و پذیرش مسئولیت در برابر دیگران است.
در این فیلم، تحول شخصیت لطفعلیخان به مثابه یک سفر درونی است؛ سفری که از مرگ جسمانی آغاز میشود و به بازسازی روحی و اخلاقی میانجامد. «توبه نصوح» با نگاهی انتقادی به جامعه و روابط انسانی، نشان میدهد که تغییر و تحول شخصیت، فرآیندی دشوار و پرهزینه است که نیازمند صداقت، شجاعت و ارادهای قوی برای بازسازی هویت فردی و اجتماعی است.
بایکوت (محسن مخملباف)
در فیلم «بایکوت» ساخته محسن مخملباف، واله معصومی، عضو یک گروه مارکسیستی، در زندان شاه با بحرانهای درونی و تردیدهای فلسفی مواجه میشود. او که پیشتر به مبارزهای ایدئولوژیک باور داشت، اکنون در انتظار اعدام، در جستجوی معنای واقعی ایستادگی است. آشنایی با یک زوج مسلمان مبارز و مشاهده تضادهای درون تشکیلاتی، او را به بازنگری در باورهایش وامیدارد.
این فیلم بهجای ارائه یک روایت ساده از تحول، به پیچیدگیهای روانی و چالشهای فلسفی فرد در مواجهه با بحرانهای هویتی میپردازد. «بایکوت» نقدی است به ایدئولوژیهای بسته و تأکید بر ضرورت بازنگری در باورها و پذیرش مسئولیتهای فردی و اجتماعی. مخملباف با استفاده از تکنیکهای سینمایی، تضادهای درونی واله را به تصویر میکشد و نشان میدهد که تحول شخصیت، فرآیندی پیچیده و پر از تضادهای درونی است.
خیلی دور خیلی نزدیک (رضا میرکریمی)
فیلم «خیلی دور خیلی نزدیک» ساخته رضا میرکریمی، روایتگر داستان محمود عالم، جراح مغز و اعصابی است که درگیر کار و دغدغههایش شده و بهتدریج ارتباطش با پسر نوجوانش سامان را از دست داده است. در شب تولد سامان، دکتر با خرید تلسکوپی برای پسرش سعی میکند نزدیکی و محبتش را جبران کند، اما وقتی به خانه میرسد، جشن تمام شده و پسر به همراه دوستانش به کویر رفتهاند. در این سفر به کویر، جایی که دکتر دنبال پسرش میگردد، تحول عمیقی در درون او شکل میگیرد. دکتر که تازه متوجه بیماری سخت پسرش شده، در مواجهه با تنهایی و ترسهای خود، به بازنگری زندگی و اولویتهایش میپردازد. این فیلم با ظرافت به تصویر میکشد که چگونه یک انسان میتواند در شرایط سخت، ارزش خانواده و محبت را دوباره درک کند و به دنبال نزدیک شدن به عزیزانش باشد، حتی اگر پیشتر از آنها دور افتاده باشد.
محمد حسین یوسفی. خبرنگار
بیشتر بخوانید:
نظر شما